Και μετά τον χωρισμό, τι;

Όταν ο Jerry Maguire (στην ομότιτλη ταινία του 1996) κέρδισε πίσω την γυναίκα του, με την οποία είχαν τσακωθεί, με την φράση «με ολοκληρώνεις» (“you complete me”) έδωσε μια σύντομη απεικόνιση των λόγων για τους οποίους την χρειαζόταν, γιατί άλλαξε για πάντα το ποιος ήταν. Ευτυχώς για τον Jerry «την είχε με το γεια σας» (“you had me at hello”), και πιθανώς την κράτησε για πολύ περισσότερο, φέρνοντας όμως στην επιφάνεια το εξής ερώτημα: Τι συμβαίνει με την αίσθηση του εαυτού όταν μια ερωτική σχέση τελειώνει; Τα μέλη μιας σχέσης έχουν ισχυρή επίδραση ο ένας στον άλλον. Όμως, σε αυτόν τον ατελή, εκτός μεγάλης οθόνης, κόσμο οι σχέσεις τελειώνουν. Σε τέτοιες περιπτώσεις λοιπόν, τι συμβαίνει με τον «ατελή» εαυτό;

Οι ερωτικές σχέσεις μπορεί να προσφέρουν μερικές από τις πλουσιότερες συναισθηματικές ανταμοιβές της ενήλικης ζωής, όμως παράλληλα μπορούν να μας αφήσουν οδυνηρά ευάλωτους. Αποτελούν ένα κρίσιμο, μεγάλο μέρος της ενήλικης ζωής αλλά συνήθως όταν τελειώνουν αφήνουν έντονη συναισθηματική δυσφορία. «Άλλαξες το ποιος είμαι», λέει ο Jerry στην γυναίκα του. Τι σημαίνει όμως αυτό; Πώς αλλάζει η έννοια του εαυτού μέσα σε μια σχέση, και γιατί καλείται να ξανααλλάξει όταν η σχέση αυτή τελειώνει;

«Δεν ξέρω ποιος είμαι πια» μπορεί να πει κάποιος φρεσκοχωρισμένος. Το ποιος είναι κάποιος περιλαμβάνει την εξωτερική του εμφάνιση, τα υλικά αγαθά που έχει, τους ρόλους που αναλαμβάνει στη ζωή του, τα πρότυπά του, τις πεποιθήσεις και αντιλήψεις του, το πώς νιώθει και σκέφτεται. Στα πλαίσια μια σχέσης, οι σύντροφοι μπορεί να συγχωνεύουν δραστηριότητες, στόχους, κοινωνικά δίκτυα, σκέψεις, πεποιθήσεις, αξίες. Τα ζευγάρια μπορεί να μην φτάνουν μόνο στο σημείο να συμπληρώνουν  ο ένας τις προτάσεις του άλλου, αλλά να συμπληρώνουν ο ένας τον άλλον.

Το ποιοι είναι οι ερωτικοί σύντροφοι συχνά είναι συγκεχυμένο, και τα όρια μεταξύ της ατομικότητας των μελών μιας σχέσης είναι θολά. Σύντροφοι που έχουν δεσμευτεί σε μεγάλο βαθμό μεταξύ τους είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιούν προσωπικές αντωνυμίες σε πρώτο πρόσωπο πληθυντικού (εμείς, μας), να διαδραματίζει η σχέση τους κεντρικό ρόλο στη ζωή τους και να επικαλύπτεται σε μεγάλο βαθμό η ταυτότητα του ενός με του άλλου.

Οι άνθρωποι δεν είναι σπάνιο να αναφέρονται σε έναν χωρισμό σαν μια ανοικτή πληγή, σαν ένα τραύμα, λες και η εμπειρία ήταν τόσο επίπονη και η αποκατάσταση τόσο δύσκολη, που άφησε ένα διαρκές σημάδι ακριβώς όπως μπορεί να άφηνε ένας σωματικός τραυματισμός. Φυσικά, κάποιοι χωρισμοί είναι πιο οδυνηροί από άλλους. Υπάρχουν και οι χωρισμοί που δεν προκαλούν ιδιαίτερη στενοχώρια, και η αποκατάσταση είναι σχετικά ανώδυνη.

Ένας οδυνηρός χωρισμός σχετίζεται με την επίπτωση που έχει στο πώς αντιλαμβάνεται πια το κάθε μέλος της σχέσης τον εαυτό του. Όταν η σχέση τελειώνει, τότε τα άτομα πρέπει να αφήσουν τις πλευρές εκείνες που μοιράζονταν με τον πρώην σύντροφο (π.χ. να σταματήσουν να εμπλέκονται σε κοινές δραστηριότητες) ή ακόμα και πλευρές του εαυτού τους που σχετίζονταν με την σχέση που τέλειωσε (π.χ. να αλλάζουν την εμφάνιση τους μετά τον χωρισμό). Τα άτομα αρχίζουν να αλλάζουν τον κοινωνικό τους κύκλο, δραστηριότητες, στόχους, ακόμη και πεποιθήσεις και αξίες -όλα αυτά που καθιστούν ένα άτομο αυτό που είναι. Το τέλος μιας σχέσης αφήνει τα άτομα να πρέπει να ανακατασκευάσουν την ταυτότητά τους, μια νέα ταυτότητα που δεν θα περιλαμβάνει πλέον τον πρώην σύντροφο. Και αυτή η ανακατασκευή παίρνει χρόνο, γιατί παρέα έρχονται και έντονες συναισθηματικές αναταράξεις.

Όταν οι δρόμοι δύο ανθρώπων χωρίζουν, οι συνέπειες είναι πολλές, άλλες εμφανείς και άλλες πιο δυσδιάκριτες. Μια πλευρά ενός χωρισμού αφορά την απώλεια του έννοιας του εαυτού, αφού πλέον το άτομο δεν αποτελεί μέρος ενός ζευγαριού με ότι αυτό συνεπάγεται. Η σχέση που μένει είναι η σχέση με τον εαυτό, και το άτομο καλείται να ανταπεξέρθει στον επαναπροσδιορισμό και την ανακατασκευή μιας ταυτότητας, μιας νέας ζωής χωρίς το άτομο που (τον) χώρισε.